İnternetin keşfi kuşkusuz hayatımızı kolaylaştırdı. Bütün bilgiler elimizin altında, süre
kısıtlaması yok, tek yapmamız gereken merak etmek. İnternetin içindeki en önemli sitelerden
birisi vikipedya yani özgür ansiklopedi.
Geçtiğimiz senelerde Roma Tarihi ile bir bilgi arıyordum. Google
yeterli gelmedi, ben daha fazla bilgiye gereksinim duydum. Bir arkadaşım bana Vikipedia kullanmamı
söyledi. Daha önce vikipedya sitesinden hiçbir şey araştırmamıştım. İşte benim ilk vikipya ile
tanışmam böyle oldu. Sonrasında ünlü kaşiflerden, aktüaliteye, spordan,sağlığa, siyasetten, tarihe
kadar bir çok konuda ulaşmak istediğim bilgilere vikipedyadan ulaşmaya başladım.Vikipedya’ya
girdiğim zaman merak edipte ulaşamadığım bilgi yok.
Vikipedya’ya rakip olarak Google gösteriliyor. Google’a da neyi merak edip yazsanız
çıkıyor ama beraberinde gereksiz bilgiler de geliyor. Kısaca aradığım konu biraz karışıyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesinde ki arkadaşlarıma sordum. Bir konuyu merak edip öğrenmeniz gerektiğinde
ansiklopediden mi,google dan mı, Vikipediyadan mı araştırırsınız? Cevap genellikle aynı elimin
altında bilgisayar var. Vikipediya neyi, hangi konuyu merak etsem konu başlığını yazınca
önüme getiriyor. Kütüphanelere gidip aradığım konu ile ilgili kitapları bulmak en az bir günümü
alırken şimdi saniyesinde internetteyim. Google da çok kullanıyorum ama özelikle ödev yapıcaksam,
proje hazırlayacaksam tercih ettiğim site vikipedya. Araştırdığım konun içindeki bir bilgiyi
anlamasam bile tekrar vikipedya
yardımı ile anlamadığım bilgilere ulaşabiliyorum. Hemde zaman harcamadan.
Dunyayi ters yuz eden projeler ile ilgileniyorum
Altivi sponsorlugunda, “internette sinirsiz bir dunya” konulu seminere konuk gelen,
vikipedinin (ozgur ansiklopedi) kurucusu Jimmy Wales, vikipediyi anlatti.
M.U-Anneniz ve buyukannenizin yonettigi yalnizca dort ogrencisi olan ozel bir okulda
ogreniminizi tamamladiniz. Bugun internet uzerindeki en onemli Amerikan girisimcilerden birisisiniz.
Bu surec nasil oldu?
J.W-Tek sinifli, ev havasinda kucuk, ozel bir okula gidiyordum. İnsanlar aldigim egitimin bugunku
isime nasil yansidigini hep soruyorlar, egitimimin bana verdigi en onemli sey ozgurluk oldu.
Ogrencilerin ve ogretmenlerin butun gun istedigini yapabilme ozgurlukleri vardi. Ansiklopediler cok
ilgimi cektigi icin, hergun saatlerce ansiklopedi ve makaleleri okurdum. Ailemde, bilgiye ve egitime
asik insanlar, cok kucuk yastan itibaren bunlarin kiymetini ogrendim. Yasadiklarimin temelinde iste
bunlar yatiyor.
M.U-Ilk olarak kurdugunu Nupedia size yetmedi ve 2000 yilinda Wikipedia projesini kurdunuz. Bu
surec nasil gelisti?
J.W-Nupedya Vikipedi’den once ki projeydi ve basarisiz oldu. Yine wiki gibi global bir ansiklopedi
olusturmak istemistim. Ama yukaridan assagiya dogru bir proje izlemistik. Felsefe doktorasi yapmis
bir akademisyen ile calisiyorduk ve beni herturlu bilginin cok titiz siki bir sekilde denetlenmesine ikna
etmisti. Ancak buradaki sorun gonullu olarak projeye katkida bulunmak isteyenlere sans
tanimiyorduk. Benimsedigimiz surec cok zorlayici ve caydiriciydi. Vikipedi de bunun tersine insanlarin
kolayca bir surece katilmalabilmelerini sagladik.
M.U-Internet kullanicilari vikipedi deki bilgi girisini etkileyebiliyor. 250 den fazla dilde milyonlarca
makale vikipedide yayinlaniyor. İnsanlar bu makaleleri degistirebiliyor, ekleme yapabiliyor, kendi
dusuncelerini yazabiliyor. Bu bilgi girisimini nasil kontrol edebiliyorsunuz?
J.W-Bunun sirri aktif kullanici topluluguna kalite icerigini kontrol edebilmeleri icin gerekli araclari
vermeye calismamiz, yani geleneksel sistemdeki gibi her seyi yukardan yonetmeye calismaktansa
asagidan yukariya dogru isleyen bir sureci tercih ediyoruz. Aktif web sitesi kullanicilari yoneticilerini
seciyor. Bu yoneticilerin makaleleri bloke etme, eski versyonuna donusturme, kotu davranan
kullanicilar yorum yazmaktan men etme gibi haklari oluyor. Kaliteyi kontrol edebilmeleri icin zaman
icersinde bu haklari onlara taniyoruz. Aslinda bu sosyal bir surec. Kaliteyi nasil arttirabilecegimizi
surekli konusuyoruz. Aktif kullanicilarimiz kalite konusunda cok titzler. Tabi geleneksel yontemlerde
uyguluyoruz. Ornegin makalelerin kaynagini vermeye calisiyoruz. Yayinladiginiz bilgininguvenilir
oldugunu kendi sozcuklerinizle anlatmak yerine, guvenilir kaynaklarin ismini vermek cok daha dogru.
M.U-Internet dunyasinda vikipedinin google icin en buyuk tehtid oldugu soyleniyor. Kendinizi
internet sektorunde nasil konumluyorsunuz?
J.W-Ben google’i begeniyorum. Google’in kuruculariyla iyi anlasiyoruz ve zaman zaman
gorusuyoruz. Dolayisiyla Google ile bir sekilde yarisiyormuyuz bunu bilmiyorum. Google genelde cok
guzel isler yapiyor. Bazi uygulamalarini ise biraz elestiriyorum. Mesela Cin’deki sansur grubu ile
anlasmalarinikotu bir karar olarak degerlendiriyorum. Dunya capinda markalarinin kotu
etkilendiklerini gorunce bunu zaten degistireceklerdir. Genelde acikliktan, seffafliktan, ozgur
yazilimdan yanayim su anki arama motoruyla ilgili en onemli sikayetlerden bir tanesi her seyin gizli
yapiliyor olmasi.
M.U-Siz diger sirketler ve internet girisimcileri hakkinda neler dusunuyorsunuz?
J.W-Bizim gibi binlerce sirket var ve her sey surekli degisiyor. Ben isime rekabetci gozle bakmam.
Baska insanlarin neler yapabilecegini dahi dusunmuyorum. Bu anlamda stratejik dusunur degilim.
Benim icin guzel ve eglenceli olan, insanlarin da muhtemelen sevecegi seyler yapmaya calisiyorum.
Eglenceli ve ilginc seyler yaptigim surece insanlarin ilgisini cekecegimden eminim. Eger bir baskasi
ilginc seyler yaparsa bende gidip ne yaptigina bakarim. Benim icin sorun degil.
M.U-Vikipedi’i kurduktan sonra onu kar amaci gutmeyen ve gittikce populer olan bir vakfa donusturdunuz. Bu vakif kavraminin ardindaki dusunce nedir?
J.W-Vikimedya vakfi vikipedi ve farkli projelerin cesitli websitelerini bunyesinde bulundurdugu
bir yardim dernegi vikimedya vakfinin temel amaci insanlara kendi dillerinde ucretsiz ansiklopedi
sunmak.dunya uzerindeki herkese bilgi saglamak ve gercekten kuresel bir amac. Bu amaca ulasmamiz
icin katetmemiz gereken daha cok yol var. Avrupa dillerinde yada Cince, Japonca gibi dillerde cok iyi is
cikardik. Ancak Hindistan’da veya Afrika’da konusulan dillerde basarili oldugumuz soylenemez
yapmamiz gereken cok is var. Vakif vikipediyi kamu yararina isletmek icin calisiyor.
M.U-Bu yardim dernegi size odeme yapiyor mu?
J.W-Para kazanmak guzel ama daha sikici. Dunyayi ters yuz eden projelerle ilgileniyorum.
M.U-Dunya geneliyle kiyasladiginizda Turkiye kendini nasil konumluyor?
J.W-Turkiye tam da istedigimiz yerde. Genis bant, internet sorunlari, erisime olan kisi sayisi,
Turkce konusan kisi sayisi, toplumun ne derece acik oldugu gibi toplumsal unsurlari icine aldigimizda
Turkiye istedigimiz yerde. Birinci sirada degil ama ikinci siramizda. Gercekten cok guclu bir proje.
M.U-Sektorde ne tip engellerle karsilasiyorsunuz? İnternet kullanicilarini gelecekte nasil sorunlar
bekliyor?
J.W-Internetin buyuyebilmesi icin bence dikkat etmemiz gereken unsurlardan biri konusma
ozgurlugunun onemini kavramak. Kotu konusma nedir sorununa verilebilecek en guzel cevap
konusmadir. Acik ve saglikli bir tartismada internet cok onemli bir rol oynayabilir dolayisiyla
internetin insanlarin katilabilecegi bir yer olarak kalmasini nasil saglayabilecegimiz sorusu kuresel
dunyada beni en cok endiselendiren konulardan biri. İnternet konusunda beni en cok heycanlandiran
bu amaclari ne kisisel yukardan yonetim modeli ile ne de cok fazla kontrol altinda
gerceklestirebilirsiniz. Dogru dengeyi bulmaya calismak cok onemlidir.
kısıtlaması yok, tek yapmamız gereken merak etmek. İnternetin içindeki en önemli sitelerden
birisi vikipedya yani özgür ansiklopedi.
Geçtiğimiz senelerde Roma Tarihi ile bir bilgi arıyordum. Google
yeterli gelmedi, ben daha fazla bilgiye gereksinim duydum. Bir arkadaşım bana Vikipedia kullanmamı
söyledi. Daha önce vikipedya sitesinden hiçbir şey araştırmamıştım. İşte benim ilk vikipya ile
tanışmam böyle oldu. Sonrasında ünlü kaşiflerden, aktüaliteye, spordan,sağlığa, siyasetten, tarihe
kadar bir çok konuda ulaşmak istediğim bilgilere vikipedyadan ulaşmaya başladım.Vikipedya’ya
girdiğim zaman merak edipte ulaşamadığım bilgi yok.
Vikipedya’ya rakip olarak Google gösteriliyor. Google’a da neyi merak edip yazsanız
çıkıyor ama beraberinde gereksiz bilgiler de geliyor. Kısaca aradığım konu biraz karışıyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesinde ki arkadaşlarıma sordum. Bir konuyu merak edip öğrenmeniz gerektiğinde
ansiklopediden mi,google dan mı, Vikipediyadan mı araştırırsınız? Cevap genellikle aynı elimin
altında bilgisayar var. Vikipediya neyi, hangi konuyu merak etsem konu başlığını yazınca
önüme getiriyor. Kütüphanelere gidip aradığım konu ile ilgili kitapları bulmak en az bir günümü
alırken şimdi saniyesinde internetteyim. Google da çok kullanıyorum ama özelikle ödev yapıcaksam,
proje hazırlayacaksam tercih ettiğim site vikipedya. Araştırdığım konun içindeki bir bilgiyi
anlamasam bile tekrar vikipedya
yardımı ile anlamadığım bilgilere ulaşabiliyorum. Hemde zaman harcamadan.
Dunyayi ters yuz eden projeler ile ilgileniyorum
Altivi sponsorlugunda, “internette sinirsiz bir dunya” konulu seminere konuk gelen,
vikipedinin (ozgur ansiklopedi) kurucusu Jimmy Wales, vikipediyi anlatti.
M.U-Anneniz ve buyukannenizin yonettigi yalnizca dort ogrencisi olan ozel bir okulda
ogreniminizi tamamladiniz. Bugun internet uzerindeki en onemli Amerikan girisimcilerden birisisiniz.
Bu surec nasil oldu?
J.W-Tek sinifli, ev havasinda kucuk, ozel bir okula gidiyordum. İnsanlar aldigim egitimin bugunku
isime nasil yansidigini hep soruyorlar, egitimimin bana verdigi en onemli sey ozgurluk oldu.
Ogrencilerin ve ogretmenlerin butun gun istedigini yapabilme ozgurlukleri vardi. Ansiklopediler cok
ilgimi cektigi icin, hergun saatlerce ansiklopedi ve makaleleri okurdum. Ailemde, bilgiye ve egitime
asik insanlar, cok kucuk yastan itibaren bunlarin kiymetini ogrendim. Yasadiklarimin temelinde iste
bunlar yatiyor.
M.U-Ilk olarak kurdugunu Nupedia size yetmedi ve 2000 yilinda Wikipedia projesini kurdunuz. Bu
surec nasil gelisti?
J.W-Nupedya Vikipedi’den once ki projeydi ve basarisiz oldu. Yine wiki gibi global bir ansiklopedi
olusturmak istemistim. Ama yukaridan assagiya dogru bir proje izlemistik. Felsefe doktorasi yapmis
bir akademisyen ile calisiyorduk ve beni herturlu bilginin cok titiz siki bir sekilde denetlenmesine ikna
etmisti. Ancak buradaki sorun gonullu olarak projeye katkida bulunmak isteyenlere sans
tanimiyorduk. Benimsedigimiz surec cok zorlayici ve caydiriciydi. Vikipedi de bunun tersine insanlarin
kolayca bir surece katilmalabilmelerini sagladik.
M.U-Internet kullanicilari vikipedi deki bilgi girisini etkileyebiliyor. 250 den fazla dilde milyonlarca
makale vikipedide yayinlaniyor. İnsanlar bu makaleleri degistirebiliyor, ekleme yapabiliyor, kendi
dusuncelerini yazabiliyor. Bu bilgi girisimini nasil kontrol edebiliyorsunuz?
J.W-Bunun sirri aktif kullanici topluluguna kalite icerigini kontrol edebilmeleri icin gerekli araclari
vermeye calismamiz, yani geleneksel sistemdeki gibi her seyi yukardan yonetmeye calismaktansa
asagidan yukariya dogru isleyen bir sureci tercih ediyoruz. Aktif web sitesi kullanicilari yoneticilerini
seciyor. Bu yoneticilerin makaleleri bloke etme, eski versyonuna donusturme, kotu davranan
kullanicilar yorum yazmaktan men etme gibi haklari oluyor. Kaliteyi kontrol edebilmeleri icin zaman
icersinde bu haklari onlara taniyoruz. Aslinda bu sosyal bir surec. Kaliteyi nasil arttirabilecegimizi
surekli konusuyoruz. Aktif kullanicilarimiz kalite konusunda cok titzler. Tabi geleneksel yontemlerde
uyguluyoruz. Ornegin makalelerin kaynagini vermeye calisiyoruz. Yayinladiginiz bilgininguvenilir
oldugunu kendi sozcuklerinizle anlatmak yerine, guvenilir kaynaklarin ismini vermek cok daha dogru.
M.U-Internet dunyasinda vikipedinin google icin en buyuk tehtid oldugu soyleniyor. Kendinizi
internet sektorunde nasil konumluyorsunuz?
J.W-Ben google’i begeniyorum. Google’in kuruculariyla iyi anlasiyoruz ve zaman zaman
gorusuyoruz. Dolayisiyla Google ile bir sekilde yarisiyormuyuz bunu bilmiyorum. Google genelde cok
guzel isler yapiyor. Bazi uygulamalarini ise biraz elestiriyorum. Mesela Cin’deki sansur grubu ile
anlasmalarinikotu bir karar olarak degerlendiriyorum. Dunya capinda markalarinin kotu
etkilendiklerini gorunce bunu zaten degistireceklerdir. Genelde acikliktan, seffafliktan, ozgur
yazilimdan yanayim su anki arama motoruyla ilgili en onemli sikayetlerden bir tanesi her seyin gizli
yapiliyor olmasi.
M.U-Siz diger sirketler ve internet girisimcileri hakkinda neler dusunuyorsunuz?
J.W-Bizim gibi binlerce sirket var ve her sey surekli degisiyor. Ben isime rekabetci gozle bakmam.
Baska insanlarin neler yapabilecegini dahi dusunmuyorum. Bu anlamda stratejik dusunur degilim.
Benim icin guzel ve eglenceli olan, insanlarin da muhtemelen sevecegi seyler yapmaya calisiyorum.
Eglenceli ve ilginc seyler yaptigim surece insanlarin ilgisini cekecegimden eminim. Eger bir baskasi
ilginc seyler yaparsa bende gidip ne yaptigina bakarim. Benim icin sorun degil.
M.U-Vikipedi’i kurduktan sonra onu kar amaci gutmeyen ve gittikce populer olan bir vakfa donusturdunuz. Bu vakif kavraminin ardindaki dusunce nedir?
J.W-Vikimedya vakfi vikipedi ve farkli projelerin cesitli websitelerini bunyesinde bulundurdugu
bir yardim dernegi vikimedya vakfinin temel amaci insanlara kendi dillerinde ucretsiz ansiklopedi
sunmak.dunya uzerindeki herkese bilgi saglamak ve gercekten kuresel bir amac. Bu amaca ulasmamiz
icin katetmemiz gereken daha cok yol var. Avrupa dillerinde yada Cince, Japonca gibi dillerde cok iyi is
cikardik. Ancak Hindistan’da veya Afrika’da konusulan dillerde basarili oldugumuz soylenemez
yapmamiz gereken cok is var. Vakif vikipediyi kamu yararina isletmek icin calisiyor.
M.U-Bu yardim dernegi size odeme yapiyor mu?
J.W-Para kazanmak guzel ama daha sikici. Dunyayi ters yuz eden projelerle ilgileniyorum.
M.U-Dunya geneliyle kiyasladiginizda Turkiye kendini nasil konumluyor?
J.W-Turkiye tam da istedigimiz yerde. Genis bant, internet sorunlari, erisime olan kisi sayisi,
Turkce konusan kisi sayisi, toplumun ne derece acik oldugu gibi toplumsal unsurlari icine aldigimizda
Turkiye istedigimiz yerde. Birinci sirada degil ama ikinci siramizda. Gercekten cok guclu bir proje.
M.U-Sektorde ne tip engellerle karsilasiyorsunuz? İnternet kullanicilarini gelecekte nasil sorunlar
bekliyor?
J.W-Internetin buyuyebilmesi icin bence dikkat etmemiz gereken unsurlardan biri konusma
ozgurlugunun onemini kavramak. Kotu konusma nedir sorununa verilebilecek en guzel cevap
konusmadir. Acik ve saglikli bir tartismada internet cok onemli bir rol oynayabilir dolayisiyla
internetin insanlarin katilabilecegi bir yer olarak kalmasini nasil saglayabilecegimiz sorusu kuresel
dunyada beni en cok endiselendiren konulardan biri. İnternet konusunda beni en cok heycanlandiran
bu amaclari ne kisisel yukardan yonetim modeli ile ne de cok fazla kontrol altinda
gerceklestirebilirsiniz. Dogru dengeyi bulmaya calismak cok onemlidir.
Kaynak: M. Ulusoy/CNN TURK/Jimmy Wales röp.
Avrupa'daki mutlu emeklilik bizde gerçekleşmeyecek mi?
